Staw kolanowy jest największym, najbardziej złożonym pod względem budowy stawem zawiasowym człowieka. Łączy kość udową z kością piszczelową. Istotną jego częścią jest trójkątna trzeszczka w postaci rzepki umiejscowionej w przedniej części stawu kolanowego. Rzepki kolanowe podczas zginania i wyprostu stawów poruszają się w bruzdach międzykłykciowych kości udowych. Ułatwiają one działanie mechanizmu wyprostu stawów kolanowych oraz stanowią ochronę przed urazami zewnętrznymi. W górnej części rzepki, poprzez ścięgno, przyczepiony jest mięsień czworogłowy, u dołu rzepki ma swój początek więzadło łączące rzepkę z kością piszczelową, a po bokach znajdują się troczki, czyli struktury włókniste stabilizujące rzepkę.
Rzepki kolanowe spełniają bardzo ważne funkcje biomechaniczne jak: zapewnienie rozłożenia obciążeń kompresyjnych działających na kość udową, wydłużenie ramion dźwigni mięśnia czworogłowego uda, ochrona stawu kolanowego i regulacja napięcia torebki stawowej.
Urazy i choroby rzepki kolanowej
Większość schorzeń rzepki jest skutkiem nadmiernych obciążeń stawu kolanowego. Przyczyną może być nieodpowiednio dobrana aktywność fizyczna, nieodpowiedni trening, zbyt duże obciążenia mogące powodować uszkodzenia mechaniczne. Kontuzje, urazy mogą doprowadzić do uszkodzenia bezpośredniego. Rzepki kolanowe są najbardziej wysuniętymi elementami kości stawów kolanowych, przyjmują większość energii uderzenia, są więc szczególnie narażone na urazy i złamania.
Częstą patologią w obrębie stawu kolanowego jest chondromalacja rzepki, czyli uszkodzenie chrząstki dotyczące powierzchni stawowej na skutek przebytego urazu, nieprawidłowej budowy stawu i innych przyczyn. Schorzeniem związanym z nadmiernym przeciążeniem stawu jest kolano skoczka objawiające się bólem i tkliwością w przedniej części kolana.
Poważnym urazem jest zwichnięcie rzepki związane z bocznym przemieszczeniem trzeszczki poza właściwą lokalizację w obrębie stawu kolanowego, na skutek uszkodzenia elementów stabilizujących rzepkę. Ciężkim, ostrym urazem jest złamanie rzepki, najczęściej z powodu bezpośredniego upadku na przód kolana. Często wymaga leczenia operacyjnego. Leczeniem zachowawczym i operacyjnym schorzeń w obrębie stawu kolanowego zajmują się kliniki ortopedyczne jak na przykład Szpital Carolina w Warszawie i w Gdańsku.
Objawy chorób i uszkodzeń rzepki kolanowej
Przeciążania w obrębie stawu rzepkowo-udowego są trudnym problemem w ortopedii. Zaniedbane, nieleczone stany przeciążeniowe kolan skutkują chorobą zwyrodnieniową stawów kolanowych, dlatego wszelkie nieprawidłowości w funkcjonowaniu należy skonsultować z ortopedą.
Pierwsze objawy uszkodzeń rzepki kolanowej to ból zlokalizowany w przedniej części kolana, nasilający się podczas chodzenia, biegania, schodzenia lub wychodzenia po schodach, kucania czy klękania. Dolegliwości bólowe rzepki zwykle nasilają się podczas zginania kolan, jednak w niektórych przypadkach mogą być uciążliwe również podczas spoczynku. Pojawia się sztywność stawu kolanowego. Po przeciążeniu może pojawić się obrzęk, powiększenie zarysu i wysięki w stawie. Podczas ruchów zginania i prostowania w stawie kolanowym może pojawić się uczucie trzaskania, chrobotania.
Wymienione objawy sygnalizują konieczność konsultacji ortopedycznej (zobacz: https://carolina.pl/aktualnosci/urazy-i-choroby-rzepki/). Odpowiednio wcześnie podjęte leczenie znacznie zwiększa prawdopodobieństwo wyleczenia schorzenia i powrotu do pełnej sprawności fizycznej.
